Changement de décor
–
Zodra de dag als een dreigbrief
in mijn kamer wordt geschoven
worden de rode zegels van de droom
door snelle messen zonlicht losgebroken
–
huizen slaan traag hun bittere ogen op
en sterren vallen doodsbleek uit hun banen
–
terwijl de zwijgende schildwachten
nachtdroom en dagdroom haastig
elkaar hun plaatsen afstaan
legt het vuurpeloton van de twaalf
nieuwe uren bedaard op mij aan.
– –*
Ellen Warmond (1930 – 2011) – Uit: Proeftuin (1953) Uitgever: Bakker / Daamen
Het werk ontstond omdat een aantal mensen mijn portretten te braaf vinden. Ze zeiden steeds: “Laat die gelijkenis nou eens los, doe eens iets anders, doe eens iets geks.’’ In mijn ogen heb ik als portrettist een dienend beroep, ik streef gelijkenis na en hoop iemands ziel te raken. Ik schilder het gelaat, niet iemands rug. Tegelijkertijd weet ik dat een bepaalde houding van schouders en nek alles kan zeggen over iemands staat van zijn. Dus ja ik mag vrijer, ik mag gekker en dacht aan ‘’Malle Babbe” van Frans Hals.
In samenspraak met mijn model, Elisabeth Radema, besloot ik een serie foto’s te maken van haar, met bijzondere uitdrukkingen, tronies, gekke bekken. We hebben een feestelijke middag gehad met lachende, huilende, treurende gezichtsuitdrukkingen, die ik vastlegde op foto. Vervolgens ben ik gaan schilderen. De eerste uit de reeks was de verschrikte kop, met de mond open. Het schilderij vlotte goed en toen het af was schrok ik ervan. Ik was echt van slag. Ik dacht, dit wil ik niet, ik kwam in de donkere kamers van mijn ziel terecht en moest denken aan Caravaggio’s akelige koppen, moordscénes en Medusa.
Ik staakte het project terwijl collega’s me toeriepen dat het geweldig was. Ik zag enkel een akelig masker waarachter ik niet durfde te kijken. Na verloop van tijd, pakte ik het project weer op onder het motto: “als dat beest in mij is, wil ik het in de bek kijken!” De vier resterende koppen waren naast de psychologische vooral een schildertechnische uitdaging, waar ik enorm van kan genieten. Hoe krijg ik die tong zo dat het echt een tong is…. En hoe schilder je tanden zonder dat het een reclame van een tandpastamerk wordt. Vergrijzen dus die blinkende elementen.
Ik zou nog vele vertrokken koppen kunnen schilderen, maar na vijf vond ik het wel mooi; genoeg paars en roze en roze en paars en genoeg heftige tronies! Ik legde ze op de grond en bij toeval ontstond deze volgorde; de enige juiste. Het was gedaan, het was volbracht. Het bleek echter geen einde maar het begin te zijn van een depressie, van een oorlog (24 februari 2022) en de daarbij behorende ontzetting.
Het gedicht dat ik passend vond was “Changement de décor”, van Ellen Warmond uit 1953. Het spreekt eigenlijk over het moment waarop alles ineens anders is, om wat voor reden dan ook, waardoor je compleet uit het lood komt te staan. Aangezien de rechten op dit gedicht nog gelden en de communicatie met de uitgever te langzaam verliep moest ik iets anders vinden. Daarom klopte ik aan bij de dichter, Johan de Goede ( https://www.degoedepoezie.nl/ ). Wij zijn bevriend en we hadden het wel eens gehad over depressie, hoe frequent dat voorkomt terwijl het vaak onbespreekbaar blijft. Zeker als het verder gaat, als men verward raakt, psychotisch wordt is het een taboe. In mijn persoonlijke leven heb ervaren dat ik vooral onmachtig was en ben. Ik wil(de) nabij zijn, maar stort(te) zelf in door de zwaarte van andermans bestaan. Hoe gaan wij hier mee om, persoonlijk en als maatschappij?
Aan de hand van de schilderijen schreef Johan De Goede speciaal het gedicht “Ontzetting”. Dit gedicht is opgenomen in het boekje dat voor deze tentoonstelling is gedrukt. Ik hoop dat ik, u en wij voortaan dapper zijn en nabij kunnen blijven bij ontzetting.
Hartelijke groet,
Angelien Coco Martin
